Animalia askok eta askok –harretatik ugaztunetara, intsektu, molusku, anfibio, arrain, narrasti eta hegaztiak tartean– mina sentitzen dute. Eta min zehatz eta isolatua ez ezik, organismoaren ondoez orokorra ere bai. Modu eta maila desberdinetan, baina sufritu egiten dute. Sufritzen duen bizi-komunitate bateko kide gara gizakiok, sufrimendu-komunitate planetario hain handia, non begiratze hutsak izutzen eta nahasten gaituen. […]
Harmonia grekozko harmodso, “elkartzea” esan nahi duen hitzetik dator. Oreka, proportzioa eta elementu desberdinen bateraketa direnean gauzatzen da harmonia. Hala gertatzen da bere baitan eta inguruarekin ongi bateratua den eraikin proportzionatuan. Edo soinu ezberdin baina adostuz osaturiko harmoniko musikalean. Zozo, birigarro, txantxangorri eta txepetxen kontzertuak oles degion egunsentia. Laranja, purpura, bioleta eta urdin ilunezko orlatan […]
Enpatia terminoa XX. mendean sortu zen, beste baten sentimenduak beraren barrutik bezala ulertzeko gaitasuna adierazteko. Enpatia grekotik dator, nahiz eta hitz horrek berez “pasioa”, “sufrimendua”, “gaixotasuna” esan nahi duen (en: barruan; pathos: sentimendua, sufrimendua). Gure “enpatia” esateko grezierazko terminoa sympatheia zen, latinera konpassio bezala itzuli zena. Gatozen funtsezkora: enpatia, sinpatia eta erruki edo konpasio (hau […]
1. Euskal kulturaren eta erlijioaren sustraietara Aurreko hitzaldian esan denez, kulturaren osagai nagusi dira erlijio-adierazpenak: ipuinak eta mitoak, sineskizunak eta ospakizunak, errituak eta jaiak, aginduak eta debekuak, egutegiak eta tenpluak, dantzak eta kantak, jainkoak eta heroiak… Eta, aldi berean, erlijio-adierazpen guztiak kulturalki baldintzatuak dira goitik behera, kulturari lotuak daude ezinbestean. Hala gertatu da, ezin izan […]
1. Kultura erlijioaren forma, erlijioa kulturaren arima Kultura eta erlijioa. Has nadin kontzeptuak definituz. Orokorki eta lausoki definituko ditut, ez baita erraza zehazki definitzea eta, nolanahi ere, ez baiteritzot hemen beharrezko. “Kultura” deitzen diogu gure biziera indibiduala eta kolektiboa eratzen duten pentsaera, arau, ohitura eta adierazpen sinbolikoen bildumari: zientzia, filosofia, zuzenbide, egutegi, elikadura, erakunde […]
“Filosofiaren defentsan” bildu gara, baina utz iezadazue galdera deseroso batekin hasten: “Filosofiak ba ote du defenditu beharrik?”. Tamalgarria deritzot, noski, hezkuntzan filosofiari lekua murriztea, are hezkuntzatik filosofia erabat kentzea. Galera larria litzateke gizartearentzat, gizartea ez baita bizi dirua ematen duenetik bakarrik, ezta “beste zerbaitetarako” balio duenetik bakarrik ere. Baina nago, filosofiaren alde egin nahi dugunean […]
SARRERA Hasieran entzun dut zuen asteak bihotzak gozatzea duela helburu, eta ez da helburu txarra. Denok daukagu beti bihotza gozatu beharra, bake-giroan ondu beharra, eta horretarako ematen diogu hasiera aste honi eta horretarako nahi lukete izan hitzaldi hauek, baita nire bi hitzalditxo hauek ere. Norberaren barruko bakeaz arituko naiz. Jakina, badakit ez dagoela bereizterik norberaren […]
Gaur Elizak dituen “erronkak” aipatzen ditugu sarri? Hitzak berak deseroso sentiarazten gaitu. Erronkak ditugu, eta ez dakigu nola egin aurre. Erronkak ditugu, eta ez gara gai aurre egiteko. Gaizki eginaren edo ezinaren edo ezjakinaren sentipenak harturik gaude, olatu erraldoi batek bezala. Lehenengo esan nahi nizueke: kontuz kontzientzia txar horrekin, ez digu ezertan laguntzen. Halakoxe garaian […]
Usadioari jarraituz, “gizaki”” minuskulaz idatzi dut, eta “Jainko” maiuskulaz. Baina ez dut uste Jainkoak zerikusi handirik duenik gure maiuskulekin, ezta gizakiak ere gure minuskulekin, nahiz eta gu hain minuskuloak izan. Nazareteko Jesus Jainkoaren seme aitortzeak ez ote liguke eragin behar “jainkoa” maiuskulaz bezainbat minuskulaz idaztera eta “Gizakia” minuskulaz bezainbat maiuskulaz? Nazareteko profeta ausart eta gupidatsuari […]
“Jesu Kristo eta erlijioak”: kristau fedearen mami-mamia ukitzera nator, zalantza eta beldur. Konbentzimendu batek bultzatzen nau, erreparuak erreparu, arriskuak arrisku: gaur egun kristau teologiak teoria mailan duen arazorik “gaurkoena”, premiazkoena eta konplexuena da, eta ezin dugu saihestu. Zenbaitek senti dezake oinen azpian zorua galtzen zaiola, edo fedeko oinarriak kordokatzen zaizkiola, edo kristautasunaren zutabeak astintzen direla… […]
