MANUEL EGIGUREN gotzaina mintzo

Gotzain-agiriak ez daramatza agerian, baina gizatasuna beteko gotzaina da,  Goiatzeko baserritar-sustraiei inoiz uko egin gabe.

            60 hamarkadan, bi gertakari nagusi. Batetik, Hego Amerikako jendearen miseriak begiak ireki zizkion, eta burua, bihotza, fedea aldatu. Bestetik, Kontzilioko Espirituaren aire berria arnastu zuen birikak betean. Pobreenekin eta pobreenentzat izan da gotzain, urte haietako ebanjelio-grinak, mundu berriaren eta Eliza berriaren ametsak eraginda. Indigenei duintasuna eta lurra bihurrarazten eman ditu indarrik onenak. 

Munduan eta Elizan aire kontserbadoreak nagusi diren honetan, Goiatzeko gotzainak barruan daraman sugarra ez da moteldu, suspertu baizik. Aukera garbia du eta ez dauka isiltzeko.

HEMEN.- Goiatzeko baserri batean jaio zinen 1930ean. Zer gogoratzen duzu Goiatzeko haurtzaroaz?

MANUEL EGIGUREN.- Gure aitaren heriotza 43 urte zituela. Ama sei seme-alabarekin alargun gelditu zen eta zazpigarrena aita hil eta hiru hilabetera jaio. Gurasoak izan ziren niretzat Elizaren lehen argazki. Haurtzaroa pozik eta babes onean bizi izan nuen. Jostailu elektronikoen arotik begira jarrita, geure jokoak sortzeko geneukan ahalmenak oraindik ere harritu egiten nau.

H.- Hamar urterekin Arantzazura? Nolakoa zen orduko Arantzazu?

M.E.- San Andres eguna zen. 11 urte neuzkan. Arantzazun elurra ari zuen. Eta neroni seminarioan sartu. Hurreratu zitzaidan lehen seminaristak gazteleraz egin zidan. Deabruak hartuta bezala aldegin nion. Pentsatzen egona naiz, nola egiten ote zuten gure irakasleek, neuk bezala euskara hutsean egiten genuenoi, latina gazteleraz irakasteko. Latinetik gazteleratutako nire lehen itzulpen lana aurkeztean, irakasleak hauxe esan zuen: “Zer burubide aterako ote du baserritar honek?” Kontua da oztopoak oztopo seminario txikiko mailak gainditzeko gauza izan nintzela. Urte zailak ziren haiek arlo askotan. Gosea eguneroko mahaikide genuen.

H.- Zerk markatu zintuen gehien zeure gaztaroan?

M.E.- Geure formazio-etxeak mundutik gordeegi egoteak. Irratirik ez zegoen informaziorik jasotzeko. Eta prentsarik ere ez zen iristen. Eliza, munduaren aurre-aurrean bai, baina ez munduan. Geure hezitzaileak erakunde eta legearen esaneko ziren. Egun ere miresten dut haien izatearen leiala. Ez dakit etorkizunari aurre egiteko beste egin ninduten, baina  betirako arrastoa utzi zidatela, hori bai. Hogei urte artean, Hego Amerikan misiolari izatea nuen amets, baina gero asmoz aldatu egin nuen. Neure herriak, Euskal Herriak, tira handia zeukan niretzat.

H.- 1961etik 1964ra, beste 90 misiolarirekin batera, Hego Amerika zeharkatu zenuen misiorik misio. Ez zenuten Amerika berriro konkistatu nahiko…? Zer ikusi eta ikasi zenuen?

M.E.- Kolonbiara 1961ean iritsi nintzen Kristo Erregearen antzinako gurutzatu egiaren jaun eta jabe haien antzera. Ezpata eta gurutzearekin iritsitako misiolarien parekoa pentsamoldez. Ikasle nintzela, espainiarrek eta euskaldunek Hego Amerikan eginiko historia orri zurietan idatzitakoa zela ikasia nuen. Hego Amerikara iritsi eta laster hasi nintzen kolonizazioaren beste aldea entzuten. Oso urrutiko errege bat, oso urrutiko lurraldearekin jabetu zela Jainkoaren izenean, kristauen Jainkoarenean, alegia. Baina ez zen hau izan gehien ikaratu ninduena. Zirraragarriena, pobrezia, gosea, haur gajoen hilkortasuna,  ganadu-hazienda eta azukre-sailetako beharginen egoera feudala…  Nekazari, indigena eta pobreen erlijio-senaren sakonak,  nire barruari ikara eragin zion. Neu indigenak konbertitzeko asmotan joan eta zer, eta beraiek neu konbertitu!

H.- Eta bitartean, Vatikanoko II. Kontzilioa ari zen? Zer izan zen zuretzat?

M.E.- Vatikanoko II. Kontzilio garaian, Kolonbia, Ekuador, Dominikar Errepublika eta El Salvadorretik zehar nenbilen, ehun misiolarik osaturiko Misio-Taldeko kide bezala.. Ogiaren eta Jainkoaren egarri zebilen jende xumeari aurkeztutako Jainkoak, Aita izateko ia dena falta zuen. Gure mezua opio hutsa eta moral-kutsu handiegikoa zen.

Montevideora bidali ninduten 1964an. Ia ezertxo ere ez nekien Vatikanoko II. Kontzilioak munduan eragindako iraultzaz. Uruguai izan zen, berandu baina di-da batean, Vatikanoko II.aren Elizarako atea ireki zidana.

Kontziliotik zetorren aire freskagarri hark, birikak betean arnasa hartzea eman zidan. Benetako lurrikara huraxe. Askatzailea inondik ere. Nire mundu-ikuspegi antropologiko eta teologikoan 180 gradutako bira. Garai hartarako ausartak ziren egokitzapen, esperientzia eta aldaketak egiteari ekin nion, pastoralgintzako arlo orotan ekin ere.

H.- Non harrapatu zintuen 68ko maiatzak? Arretarik eman zenion?

M.E.- 68ko Maiatzak, “Irudimena boterera” leloarekin, Montevideon harrapatu ninduen. Urte berean Hego Amerikako Gotzainen Batzar Orokorra ospatu zen Medellinen. Hego Amerikako Elizetan iraultza berebizikoa izan zen. Argi indartsu batek joa bainintzen, % 90a kristaua dela esan eta aldi berean munduko bidegabeena den kontinenteko ekonomia-, gizarte-, historia-, kultura- eta erlijio-egituren zergatiak garbi ikusten hasi nintzen.  Montevideoko apaiz gazte guztiok Salvador Allenderen sozialismo demokratikoa genuen irrika. Baina diktadura militarrak egin ziren nagusi. Arantzazuko lau fraidek lana egiten zuten parrokian lau alditan sartu ziren indarrez. Ezaguna egin zen, bai, gure parrokia, eta oraindik ere oso nago harro. Preso politiko askori eta beraien senitartekoei laguntzen egon ginen.

H.- 1981ean Beniko gotzain izendatu zintuzten? Nola izan zen hori? Nola izendatzen dira gotzainak?

ME.- Montevideon 7 urtez egon ondoren, Buenos Aires handiko “Villa miseria” deitu auzo batera bidali ninduten. Argentinatik Paraguaira joan nintzen batean, Aita Santuaren Nuntzioak deitu eta esan zidan: “Beniko (Bolivia) Bikaritzako Gotzain laguntzaile izendatu zaituzte”. Harri eta zur gelditu nintzen.

Paraguain ziren Arantzazuko fraideek, agurtzerakoan, honela esan zidaten: “Ez pentsaerarik aldatu gero, aurrerantzean ere “zarena” izan zaitez”.

            Nola izendatzen diren gotzainak? Herrialde bakoitzeko gotzainek nuntziaturan hautagaiak aurkezten dituzte. Nuntzioak Erromara hirukoa bidali eta han erabakia hartzen dute. Kardinalen batzorde bat dago leku bakoitzeko gotzainak aukeratzeko. Beraiek erabaki eta Aita Santuak izenpetu egiten du. Esan beharrekoa da Rouco kardinala batzordekide dela. Ekintzak lekuko.

H.- Zer gertatzen da Bolivian? Beni, zure elizbarrutiak ere independentzia nahi du? Aberatsak indigenen aurka?

M.E.- Boliviak zuztarretiko irauli sakona zuen beharrezko, mendeetan jasandako erorialdi, esklusio ekonomiko eta sozialari aurre egiteko. Egituren benetako aldaketa behar zuen Boliviak. Estatu-eredu berri bat, zentralismoa, esklusibismoa, bazterkeria, kapitala eta diskriminazioa zokoratuko zituena. Neoliberalismoarekin bukatu beharra zegoen. Evo Moralesekin herri indigenak (Boliviako populazioaren %65a), nekazariak, misiolariak… agintearen erabaki-ahalmena duela sentitzen du. Eta betidaniko pribilegiatuen gutxiengoa gogor eusten ari zaio bere maukari.

(Ganaduzaleek hala diote: “Lehen bake santuan bizi ginen bai geu eta baita geure langile indigenak ere; baina ikasten hasi direnetik ez da bakerik. Banaka batzuk oinetakoak ere jantzita dabiltza. Non ikusi da halakorik! Eta honen errudun apaiz eta moja batzuk dira”).

Eskualde batzuk oihuka ari dira Konstituzio Berrian erabat onartutako autonomiaren eske. Baina  benetan bilatzen dutena, naturaren baliabide eta botere judizialaren erabilpen esklusiboa da, bertako oligarka gutxi batzuen mesedetan.

Deigarria ere bada, multinazionalen irrikagai diren petrolio-, gas-, meategi- eta egur- erreserbak, “autonomia”ren alde borrokan ari diren lurraldeetan kokatuta egotea.

Baina ez dute ezer jakin nahi Evo Moralesek Konstituzio Berrian ikusi nahi duen indigenen autonomiaz. Bitxia ere bada, Zuliako estatuan (Venezuela), oligarka handikiek, AEBri asoziaturiko estatu bezala ager dadin nahi dute.

Aberriak ez dio inporta. Natura baliabideen ustiapenerako eskuak libre izatea eta multinazionalei oparitan ematea, hori bai inportantea. Ez gaude Euskal Herrian. Boliviako eta Euskal Herriko egoera historiko kultural eta politikoek ez dute batere antzik.

H.- Zer iruditzen zaizu Evo Morales?

M.E.- Karisma handiko liderra, mito ere bilakatu dena. Aberats guzti-guztiek gorroto  diote. Baditu bere hutsegiteak ere, baina argi du bidea zein den:

1) Boliviari honako ardatz nagusiok izango dituen Konstituzioa ematea: Estatu nazioanitza, kulturanitza eta eleanitza; Natur baliabideen nazionalizatzea; Mugimendu sozialen partehartzea politikan, alderdi politikoena bezainbatekoa edo handiagoa: eskualde autonomikoak, munizipalak eta indigenak.

2) Latinoamerikako beste herrialdeekin bat egitea, Hego Amerikako Elkarte Ekonomikoa sortu ahal izateko. Bolivarrek amestutako Aberri Handia.

3) XXI. Mendeko Sozialismo demokratikoari bideak urratzea.

Bolivia ez da Txina. Ez dago enpresa-bururik Bolivian dirua jarriko duenik industria-lantegiak eraikitzeko. Natur baliabideak eramatera datoz eta zerbitzuetan (telefonika) inbertitzera, erruz irabazteko xedez beti ere.

H.- Zuk zeuk ere indigenen alde borrokatu izan duzu…

Beniko Bikariotza Apostolikoak hamaika gutxiengo etniko ditu. Erdiak baino gehiagok oraindik bere hizkuntza gordetzen du. Benira etortzean, ezinbesteko nuen, duintasuna eta lurraldeak, mitoak, ohiturak eta kultura defendatzeko ahaleginetan beraiekin bat egitea. Indigenen arteko liderrak formatzen urteak igaro ondoren, 1990. urtean, Trinidadetik La Pazerako ibilaldi historikoa egin zen, 1000 indigenek, gizon- emakume eta haur, parte hartu zutelarik. Oinez eta oinutsik egin zuten 600 km. Trinidadeko katedraletik irtetean esan nien: “Jakizue Israel herriak bezalaxe, zeuek ere Agindutako lurraren bila abiatu zaretela”. Horrelaxe izan zen, izan ere. La Paz hirian 100.000tik gora pertsonek egin zieten harrera. Hantxe hasi zen gauzatzen bidelagun eramandako leloa: “Duintasuna eta lurra”.

H.- Paraguai ere ongi ezagutzen duzu, esan duzunez.

M.E.- Urte haietan herrialderik herrialde ibiltzea, diktaduratik diktadurara jauzi egitea zen. Paraguaik berrogei urtetan historiako diktadurarik anker eta odoltsuenetarikoa jasan zuen. Arantzazuko fraide talde jator askoa osatzeko zoria izan nuen. Hauetako batzuek oso gordin bizi izan zuten diktadura-ondorioen latza.

Ebanjelizatzaile ororentzat Paraguaik aparteko tira dauka. Esan ohi da paraguaiarren %99a elebiduna dela. Baina ez da hain horrela ere. Nekazalguneetan %35a, batez ere emakumeak, guaraniera hutsean egiten dute. Ama hizkuntzan egiten zaienean hunkitu egiten dira.

H.- Fernando Lugorekin harremanik izan duzu? Zer iruditzen zaizu bere ibilbidea: gotzain izatetik politikara eta Paraguaiko presidente izatera?

M.E.- Fernando Lugo, lehen aldiz, 2.000. urteari begira Erroman ospaturiko Ameriketako Sinodoan ezagutu nuen. Sinodoak iraun zuen sei astetan lan-talde bereko kide izan ginen. Talde-lehendakaria aukeratzeko bozketan (taldeko 30 gotzain ginen) Rodriguez Madariaga kardinalak (Aita Santugaia) bi botoren aldea atera zion Lugori. Ikaratu egin ninduen nekazari eta baztertu guztien aldeko duen konpromisoak. Oso lagun egin ginen gure gogaidetasuna medio. Harrezkero elkar ikusi izan dugu. Oinarriko Eliz Komunitateen Kongresuetan.

Fernando Lugoren heroi- eta profeta-jitea miresten dut, herrialdea  erabateko kaosetik ateratzeko konpromiso gogorra bere gain hartzean. Paraguai behin baino gehiagotan egon da ustelkeriaren gailurrean. Apezpiku izatetik, politiko eta presidente izaterako jauzia mugarri ere bada historia unibertsalean. Oso apartekoa behar du izan batek halako ur handietan murgil egiteko. Bera da Paraguai salba dezakeen bakarra. Apaiz- eta gotzain-gehiengoaren laguntza dauka.

H.- Askapenaren teologiatik oso hurbil egon zara beti. Nola ikusten duzu gaur egun askapenaren teologia?

M.E.- Iazko Maiatzean, Brasilgo Zaindariaren Aparecida Santutegian ospatu zen Latinoamerikako bosgarren Gotzainen Batzar Orokorra. Bertan ateratako dokumentuak hala dio: “ Elizak mundu osoan eta Latinoamerikan bereziki, pobreen aldeko apustu erabatekoa egin behar du, odola emateraino, hiltzeraino”. Ba kostako zaio Elizari, Askapenaren Teologia baino tresna teologiko hoberik aurkitzea, berak dioena egia bihurtuko bada.

Teologia beti ekonomiak, gizarteak, kulturak eta erlijioak baldintzaturik egin da.

Askapenaren teologiak pobreak ditu erreferente nagusi. Hobeto esanda, Hego Amerikan Askapenaren Teologia herritar pobreek, alboratuek egiten dute eta teologoek sistematizatu. Munduan pobreak areagotzen diren artean Askapenaren Teologia ondo beharrezkoa eta premiazkoa izango da. Ba ote dago goseak jota edo kolesterolak erasanda hiltzen denari Jainkoaz berdin hitz egiterik? Gaurko gizaki kontsumistari Jainkoaz nola hitz egingo, hori europarren kargu uztea normaltzat jotzen da. Ostantzean, Askapenaren teologoa pobreei zuzendu behar zaienean, orduan eskandalu hutsa da.

Ni neu defendatzaileetako bat egin nintzen 1965.ean. Lagunek adarra ere jotzen zidaten: “Askatasunaren esklabu zara”. Egun, are sendoagoa da Askapen Teologiari buruz dagidan defentsa.

H.- Gotzaintzatik erretiroa hartua duzu. Orain zer?

M.E.- Trinidadeko kanpoaldean kokaturiko frantziskotarren komentuan bizi naizen fraidetako bat naiz. Beniko gotzainek atergabe eskatzen didate egitasmo guztiekin aurrera egin dezadan: herrialde indigenen defentsarako bulegoa, emakumearen bulegoa eta Gizarte-Komunikabideetako Zentroa. Boliviako frantziskotarrek nire lantokia Cochabamba dela esaten didate, hartara, “Justizia eta bakea” izeneko erakunde frantziskotarrari lotu nakion. Urte-erdia Trinidaden eta beste erdia Cochabamban bizitzea erabaki dut.

H.- Fede-krisirik izan duzu?

M.E.- 68ko Maiatzeko ametsak zapuztuta eta gotzain batzuk tarteko, eskuineko diktadurek giza eskubideak zapaltzen zituztela ikustean, zorrotz galdetu nion neure buruari: “Zer ote handiago? Erreinuaren eraikuntzan lan egitea, funtsezkoa dena (120 aldiz ebanjelioetan), apaiz izanik ala apaizgotik kanpo?” Sintesi antropologikoa, politiko-ekonomikoa, kulturala eta erlijioso berria birlantzeko aukera eman zidan urte sabatiko baten ondoren (Medellinen), Montevideora itzuli nintzen gogo biziz, eroapen historiko handiagoz  eta erreinua eraikitzeko amets berriak hartzen ninduela.

H.- Eta orain, fede-zalantzarik baduzu?

M.E.- Eliz erakundeari eginiko galderak areagotzen doaz:

• Zergatik lotzen zaio hain estu sexuaren moralari, etena baino sortzen ez duenean  eliz erakundea eta herri fededunaren artean?
• Non dago iritzi-askatasuna gai teologikoetan? Ala teologoek inork egiten ez dituen galderei erantzuten jarraitu behar ote dute?
• Zergatik hainbeste eraso eta kale-manifestazio, gotzain batzuek bultzaturikoak, hainbat gobernu eta estatu-erakunderen kontra, familia ikur gisa hartuta?
• Jarraituko nuke beste hainbat galderarekin. Ez da Kristorenganako fede-krisia, ez. Ez da nire bizitzako oinarri sendoen koloka.

H.- Fraideak eta mojak desagertzera doaz Europan. Eta Amerikan?

M.E.- Argentinan, Uruguain eta Txilen gogor astindu ditu sekularizazioak eta apaiz- eta erlijioso-bokazioek nabarmen egin dute behera, emakumeen artean batez ere.

Latinoamerikako gainontzeko herrialdeetan bokazioek gorakada polita izan dute; baina apaiz eta erlijioso gazteen irteera ere nabarmena da.

H.- Nola ikusten duzu Hego Amerikako Eliza gaztea? Zuk amestu duzun Eliz eredutik eta bidetik hurbil ala urrun?

M.E.- Apaiz berriek eskatzen duten lehenengo gauza, kotxea eta etxea da. Oso familia pobreetatik datozenak izaki, motibazioetako bat estatusa lortzea da. Inboluzioa dago Latinoamerikako Elizan. Duela urte batzuetako gotzain handi haiek, benetako profeta eta Eliz Guraso zirenak, haiek gehiago ez ditugu izango geure artean. Seminarioetako teologia arrunt klasikoa da. Paradoxikoa ere bada, aurrerakoienak apaiz zaharrenak izatea, eta ez gazteak.

H.- Nora doa gure planeta?

M.E.- Bada motiborik, bai, ezkor izateko. Azken hogei urteotan, gizadia hirukoiztu den bitartean, erosioak AEBko labore-lurraren azaleraren bestekoa erail du. Mundua merkatu eta merkantzia bilakaturik, urtero 15 milioi hektarea baso galtzen ari da. Lurra, ura eta airea pozoitu dira, irabazi-tasak behera egin gabe, diruak diru gehiago egin dezan. Ipar eta Hegoan, Ekialde eta Mendebaldean, bera jarrita dagoen adarra ere moztu egiten du gizakiak, eroaren lilurak hartuta. Herrialde aberatsen ekoizpen- eta xahutze- maila iritsiko balute herrialde pobreek, gure planetarenak eginik izan beharko luke. Alsaziako nekazariak arrazoi azkenean: “Jainkoak beti barkatzen du; gizakiok batzuetan; Naturak inoiz ere ez”.

H.- Eta zer eskain dezake Jesusek?

M.E.- Ba, etengabeko iraultza. Balore-eskala guztia hankaz gora jartzen du, harremanen paradigma aldatu egiten du. Ikus dezagun:

• Jesus baztertuen alde agertzen da beti. Inoiz ere ez neutral, beti onerako denaren alde. Aberats eta pobreen arteko auzian, pobreen alde. Auzitan ikusten dugu fariseu eta agintariekin, eta hauek eraso egiten diote; kondenatu egiten dute. Jesusek erdian jartzen ditu zokoratuak. Ezkutukoak ikusarazi egiten ditu. Ezereztuak inportantetu, ahulak indartu.
• Jesus harremanak aldatuko dituen bestelako “logika” berri batekin datorkigu. Boterea bestea zerbitzatzea da. Jainkoarekin egotea, maitasun hutsa den Aitarekiko harremana da. Bestelakoa da gizon-emakumeen arteko harremana ere. Jesusen bizitzan bi hitz hauek dira ardatz: Aita (73 aldiz) eta Erreinua (120 aldiz)

H.- Sari asko jaso dituzu, Giza Eskubideen alorrean batik bat? Zein sari gustatu zaizu gehien?

M.E.- Eskatzen didazunez gero, harroxkoarena egitera noa. Giza Eskubideen Batzar Nazionalak sari nazionala eman zidan. Giza komunikabideek, Beniko gizon-emakumearen  bila inkesta egin zuten batean, lehen postuan gelditu nintzen. Baina gehien hunkitu ninduena, 2002ko “Euskal Lankideari Saria” izan zen. Eusko Jaurlaritzako lehendakariak, Ibarretxe jaunak, Gasteizen emanikoa. Bertso berri batzuk kantatu ere egin nituen orduan. Jasotako dirua herri indigenen alde eman nuen.

H.- Zer irtenbide ikusten diozu Euskal Herriko gatazkari?

M.E.- Milioiaren galdera. Euskal Herriko egungo egoeraren aurrean, zer egin?

• Elkarrizketari bidea zabalduko dioten ate guztiak jo. Baliteke baten bat zabaltzea ere eta. Elkarrizketa epe luzera etenda dago.
• Eroapen historiko handia. Euskaldunok arbasoen zuztar demokratikoak daramatzagu erraietan, eguneroko bizikidetzan lagun egiten digutenak,  ideiek bereizten bagaituzte ere. Autodeterminazio eskubidea inork ezingo digu kendu.

H.- Zer esango zenioke bikotearekin bizi den homosexual bati?

M.E.- Batez ere, Jaunaren maitasuna senti dezatela, fededun badira behintzat.

• Elkarrenganako maitasunean eta errespetuan bizi daitezela. Beraien arteko bekaizkeria ondo bideratzeko gai izan daitezela.
• Elkarrenganako leialtasuna.
• Normaltasun osoz bizi dezatela bikote-bizitza, konplexu barik; nabarmenkeria eta harrokeriarik gabe.

H.- Zer esango zenioke aita santuari?

M.E.- Konforme nengoke Vatikanoko III. Kontziliorako deialdia egingo balu; baina ez du egingo, eta hona hemen iradokizun batzuk:Eliza askatzaileago baterako urratsak emateko. Diplomazia gutxiagokoa. Munduko botereei ez hain lotua. Egitura arinekoa, askatasunaren mesedetan.

Beldurraren menpeko egin gabe, beldurra fedearen etsaia baita; eskemak hausteko beldurrik ez izateko.

“Heresia” bat edo beste esateko eta egiteko.

Sexu-gaietan zabalago izateko.

Ahaleginak egiteko  elizako moralaren inguruko susmoa, inposaturikoa eta pertsona-kontzientziaren errespetu bariko jotzen dena, desager dadin.

zEliz erakundeak gizarte zibilaren gaineko boterea, agerikoa zein ezkutukoa, bilatzen duenaren susmoa saihesteko.

H.- Zer eskatuko zenioke Barack Obama, Estatu Batuetako presidente berriari?

M.E.- Hainbeste gauza esango nioke. Oraingoz:

• Goberna dezala XX. mendean AEBk militarki esku hartu zuela ahaztu gabe.
• Iraketik tropak atera ditzala lehenbailehen.
• Bere aurrekoen politika, munduko jabe ziren ustetan eginikoa, ez dezala egin.
• Armagintzaren politika errotik alda dezala.
• Armagintzan xahutzen den %10ak gosea desagerraraziko lukeela munduan.
• Nazioarteko politikan ez dezala agertu bere aurreko izan direnen faltsukeria eta zinismorik.
• Kubako blokeoarekin amai dezala.
• AEBk utz diezaiola munduko goi-bileretako ardi beltza izateari, ingurumenaren, herri indigenen eskubideen, gasen murrizketaren aldeko konbenio guztiei betoa jarriz. Ez gehiago arren, gizadiaren aldeko neurrien kontrako botorik.
• Bushen pentsamolde berekoa ez ahal da izango. Bera ez bezalako gainontzekoak terroristak baitziren harentzat.
• USA eta Mexiko arteko harresia eraits dezala.

H.- Zer eskatuko zenioke Evo Moralesi?

M.E.- Arreta jarriko ahal dit. Esango nioke:

• Bere egitarau politikoaren helburuetan ez dezala amore eman.
• Ahalegin guztia egin, lidergo kolektibo berriak bere protagonismo osoa har dezan, osagarritasun- eta inklusio-estrategia baten barnean. Gorde zaitez Andeetako arrazakeria indigenaren akusaziotik.
• Autoritario eta diktadore izatea leporatuko dizute menpean hartu nahi zaituzten betiko pribilegiatuek. Ez aintzat hartu, baina ez ahaztu, agintari ororen tentazioa dela autoritarismoarena.
• Handi-mandien biraoei ez erantzun berdina eman.

H.- Zer eskatuko zenioke Hugo Chávezi?

M.E.- Chavez, esanak esan, nazioarteko figura bat da. Esango nioke:

• Latinoamerikako informazio guztiaren %97a, zeu laidoztatu guran dabiltzan AEBko hiru agentzietatik dator. Ez gero makurtu. Arrunkeriarik ez esan.
• Zoriondu beharrean nago agertzen duzun elkartasun eta borondate handiarengatik, petrolioa Ertamerikako eta Karibeko herrialde guztiei salduz  nazioarteko prezioaren %40an, gainontzeko %60a, 25 urtetan eta %1eko interesarekin ordaintzeko hitzartuta.
• Latinoamerikako herrialde guztien integrazioa bultzatzen jarraitu. Horixe baita salbazio-bide bakarra.
• Zure iraultza-programa ez absolututzat hartu. Historia beti anbiguoa da eta baita iraultzak ere. Autokritika egiozu zeure buruari.

H.-Zer eskatuko zenioke Lula da Silvari?

M.E.- Zure lehen hauteskunde-kanpainan nekazal erreforma agindu zenuen. Noizko da?

• Zorionak zure nazioarteko politikarengatik. Ez ahaztu zeure eskuetan dagoela Hego Amerikako Elkarte Ekonomikoa eratzea.
• Brasilen, Latinoamerikan bezalaxe, prentsa-askatasuna dago gizarte- hedabideetako jabe diren handikientzat. Baina inoiz ere ez da agertzen nekazari, langile, sindikalisten iritzirik… Zerbait egin beharrean zaude hainbesteko prentsa-askatasunaren aurrean.

H.- Zer esango zenioke Opus Deiko bati?

M.E.- Opus Deiko anaia maite: San Markosek 4,11-12an honela dio: “Zuei eman zaizue Jainkoaren erregetzaren misterioa ezagutzea; kanpokoei, ordea, dena parabola bidez ematen zaie. Zeren eta, Liburu Santuak dioen bezala, ikusten dute, bai, baina ohartzen ez; entzuten dute, bai, baina ulertzen ez”. Eta honako parabola hau kontatzera noakizu:

“Gizon bati izugarrizko milioi dolar pila etorri zitzaion loteriatik. Eta gizon oso aberatsa zela nola erakutsi asmatu ezinik, lagun batengana joan zen aholku eske eta honek honela esaten dio:

-Eros ezak Benidormen etxe handi faraoniko horietako bat.

Eta egin ere horrela egin zuen. Baina hain gustura ere ez eta, beste lagun batengana jo zuen. Eta honek:

-Eros ezak zalditegi bat.

Eta baita erosi ere; baina artean ere ez pozik eta hirugarren lagun batengana joan da eta honek, berriz, merkatuko yaterik berriena erosteko. Erosi ere bai, baina hala eta ere bere barrua ase ezinik, Opus Deiko kide zen lagun batengana joan, eta honek esaten dio:

-Oso gauza inportantea falta duzu: Igandero meza entzun eta jauna hartzea, baina hori bai, aitortza egin eta gero. Eta zeure dirutza horren portzentaje bat Opus Deiko obretarako ematen baduzu,  artean askoz ere hobeto”.

H.- Zer esango zenioke Elizatik urrun dabilen euskaldun bati?

M.E.- Fededun balitz, esango nioke:

• Koherentzia izan zeure printzipioekiko.
• Moralaren azken araua norberaren kontzientzia da. Zatzaizkio leial.
• Beti miretsi izan ditut egiaren bilatzaile sutsuak; eta kritika egin diet egiaren jabe direla uste dutenei.

H.- Zer esango zenioke euskaldun musulman bati?

M.E.- Korana irakurtzean, ez egin juduek eta kristauok Biblia irakurtzean askotan egin ohi duguna: fundamentalismoak eta itsukeriak alboratu. Koranaren izpirituari adi egon.

Erlijio arteko elkarrizketa bilatu, aberasgarria baita.

Salatu gogotik, Abraham aitalehen dugunon hiru erlijio monoteisten arteko zentzu bariko gerlak. Zergatik ez hartu bestea begirunez, begitan hartu ordez?