Udaberria oraindik iristeko

Frantzisko aita santuaren 10 urteko balantzea

2013ko azaroan, aukeratu eta 8 hilabetera, Frantzisko aita santuak bere dokumentu handietako lehena argitaratu zuen, berak idatzitako edo sinatutako testurik onena niretzat: Evangelii Gaudium Exortazio Apostolikoa. Pregoi programatikoa bezala izan zen. Udaberriko pregoia bezala. Lukasen kontakizun ebanjelikoak, Nazareteko sinagogan, bere misio profetikoaren inaugurazio-eszenan hartan, Jesusen ahotan jartzen dituen hitz haiek ekartzen zituen gogora: “Biziaren Espirituak bidali nau behartsuei berri ona iragartzera, gatibuen askapena aldarrikatzera, Lur osoarentzat graziazko urtea, Justiziaren eta bakearen Jubileoa aldarrikatzera” (Lk 4,18-19).

Evangelii Gaudium: horixe da guztia eta horretara nator, esan nahi zuen jesuita eta frantziskotar biak batera den Argentinako aita santuak: ontasun pertsonal eta politikoak bakarrik ekar dezake bizi-poza Lur honetara, poz partekatuak bakarrik euts diezaioke luzera bakearen eta justizia unibertsalaren aldeko borrokari. Evangelii Gaudiumek ez du salatzen egungo kultura, baizik eta finantza-ekonomia hiltzailea. “Munduaren (eta kristauen) arrisku nagusia tristura” baieztatzen du (2. zenb.), eta erremedioa ez datza dogmak sinestean, “samurtasunaren iraultza” egitean baizik (88. zenb.). Udaberri-pregoi profetikoa izan zen, oinak lurrean eta espiritua Jesusen Berri Onean.

Jesusen Berri Ona bai politikari eta bai erlijioari dagokionean subertsiboa izan zan eta jarraitzen du izaten, eta orain arteko aita santuen ezein agirik ez du beharbada hori adierazi Frantzisko aita santuak bere Evangelii Gaudium Exortazio Apostoliko programatikoan adierazi zuen bezalako indar, askatasun eta ausardiaz. Horixe da bere 10 urteko aitasantutzaren nire balantzean adierazi nahi dudan lehenengo gauza.

Eta bereziki nabarmendu nahi dut aita santu honek gure garaiko kausa politiko global handiei egin dien aparteko ekarpena: justizia erreibindikatu izana bakerako baldintza gisa, ekonomia finantzarizatua salatu izana, larrialdi ekologikoa aztertu izana, emakumearen eskubideen berdintasuna aldarrikatu izana (gero aipatuko dudan inkoherentzia larriarekin). Aski da Ebanjelii Gaudium beraren zenbait baieztapen aipatzea: Zalantzarik gabe salatzen du “bazterkeriaren eta ekitaterik ezaren ekonomia”, “ekonomia hiltzailea” (53. zenb.); eta irmo baieztatzen du “gizarte baten barruan eta herrien artean bazterketa eta ekitate bere lekura ekarri arte ezinezkoa izango dela indarkeria desagerraraztea” (59. zenb.); “inoiz faltatu behar ez duen seinalea zera dela: azkenen aldeko hautua, gizarteak errefusatzen eta baztertzen dituenen aldeko hautua” (195. zenb.), eta “pobreen arazoak errotik konpontzen ez diren bitartean, merkatuen eta finantza-espekulazioaren erabateko autonomiari uko eginez eta ekitaterik ezaren egiturazko kausak borrokatuz konpondu ere, ez direla konponduko munduko arazoak, inolako arazorik ez azken batean. Ekitaterik eza da gizarte-gaitzen sustraia” (202. zenb.).

Frantzisko aita santuak 10 urte hauetan bost kontinenteetan lau haizeetara etengabe aldarrikatu dituen adierazpen horiek eta antzeko beste askok –“Ken itzazue zeuen eskuak Afrikatik”, eta “Gutiziaren pozoiak odolez zikinduak ditu diamanteak”, esan zuen duela hilabete Kongoko Errepublika Demokratikoan–, horiek bihurtu dute  hamarkada honetako profeta politiko garrantzitsuena, eta ez naiz ni hori dioena, baizik eta Boaventura de Sousa Santos bezalako ezkerreko analista politikoak, eta Pablo Iglesias eta Yolanda Díaz bezalako Podemoseko liderrak. Hori da, nire ustez, Frantzisko aita santuaren ekarpenik onena.

Jakina, ekarpen sozio-politikoa, lehen baldintza izanik ere, besterik gabe ez da aski eliz udaberriaz hitz egiteko. Eliz udaberriak eliza-instituzioaren eraldaketa sakona eskatzen du teologia, moral eta botere-antolaketaren arloetan. Posible ote, ordea? Etxekoen eta kanpokoen harridurarako, Evangelii Gaudiumen espirituak eta letrak eliz eraldaketa sakona iradokitzen zuten. Itzulingururik gabe salatzen zituen “arau jakin batzuk betetzeagatik edo iraganeko estilo katoliko jakin bati osoki leial izateagatik besteen gainetik sentitzen diren” eliztarrak. “Doktrina- edo diziplina-segurtasuna dute ustez, elitismo nartzisista eta autoritariorako bide ematen duena, eta horrek eragiten die ebanjelizatu beharrean besteak aztertu eta sailkatzera, graziarako sarbidea erraztu beharrean kontrolatzen energiak xahutzera” (94. zenb.). Azpimarratzen zuen gaurko gizon eta emakumeek Elizan espiritualtasuna aurkitzeko premia dutela, “sendatuko, askatuko, biziz eta bakez beteko dituen espiritualtasuna, eta aldi berean solidaritatezko elkartasunera dei egingo diena” (89. zenb.); “Elizak doako errukiaren gune izan behar duela, non mundu guztia sentitu ahal izango den onartua, maitatua, barkatua eta Ebanjelioaren biziera onaren arabera bizitzera animatua” (114. zenb.); “txiki baina Jainkoaren maitasunari esker indartsu, Asisko San Frantzisko bezala, kristau guztiok herriaren eta bizi garen munduaren hauskortasuna zaintzera deituak gaudela” (216. zenb.); “beren erroreengatik zalantzan jar daitezkeen pertsonek ere badutela zer ekarri, galdu behar ez den zerbait” (236. zenb.); “guk giza miseria ukitzea nahi duela Jesusek, besteen haragi sufritzailea ukitzea” (270. zenb.). Eta baieztatzen zuen “ezin dugula nahi izan kontinente guztietako herriek, kristau fedea adierazteko, Europako herriek historiaren une jakin batean aurkitu zituzten moduak imitatzea, fedea ezin baita kultura baten ulerpide eta adierazpideen mugetan itxi” (118. zenb.); bestalde, “ez dela pentsatu behar iragarpen ebanjelikoa ikasitako formula jakin batzuekin transmititu behar denik beti, edo eduki erabat aldaezina adieraziko luketen hitz zehatzekin” (129. zenb.). Eta, horren guztiaren aurretik, esaten zuen: “Ez dut uste Aita Santuaren irakasletzatik gai guztiei buruz behin betiko eta oso-osoko hitza espero behar denik” (16. zenb.).

Arnasaz eta freskotasunez betetako testua da. Dena ez zen, ordea, freskoa eta berria: “guregatik odola eman zuen” Jesus aipatzen du behin eta berriz, haren heriotza sakrifizio eta espiazio bezala ulertzen duen teologia zaharra bere eginez (178. zenb.; ik. 128, 229, 274) (norentzat izan daiteke hori gaur berri on, pozteko arrazoi?); Elizan emakumearen presentzia handiagoa aldarrikatzen du, baina aldi berean baieztatzen du “apaizgoa, Eukaristian bere burua ematen duen Kristoren ezaugarri denez, ez dela eztabaidan ere jartzen den gaia” (104. zenb.) (eliza klerikalak Ebanjelioaren poza jakinarazi ahal izango ote die gaur egungo emakume eta gizonei?); “jaiotzeko dauden haurrak” defendatu beharraz, inolako bereizketarik egin gabe egun bateko zigotoaren eta lau hilabeteko fetuaren artean (213-214 zenb.) (hori, ordea, zientziaren datuekin kontraesanean dago: Elizak arindu ahal izango ote du horrela guraso askoren larritasuna?). Laburbilduz: Ebanjelii Gaudium-en mezu politikoak, bai salatzerakoan eta bai aldarrikatzerakoan, gaurko hizkera darabil, eta bereziki erlijioari eta elizari dagokion mezuan, ostera, gure gizartearen gehiengoarentzat inspiragarri ez diren iraganeko sineskizunak eta kategoriei loturik jarraitzen du.

Hala ere, Evangelii Gaudium, oro har, pizgarri gertatu zitzaidan. Ebanjelio hutsa zerion, arnasa eta berriztapena, askatasuna eta askapena. Ezin konta ahala kristau eta kristau bezala, eliz udaberriari egindako ereserki eder eta irmo gisa irakurri nuen. Hala ere, ez zitzaidan erabat sinesgarri, bi arrazoi handiagoengatik. Lehenik eta behin, ez nuelako hizkuntza teologiko berriaren seinale argirik ikusten. Bigarrenik, 2013an nik ez nuelako jada ametsik aitasantutza honetan berreskuratuko zenik eliz erakundeak azken 500 urteetan (askoz lehenagotik, egia esan) pilatua zuen mendeetako atzerapena, Joan Paulo II.aren eta Benedikto XVI.aren aitasantutzetako inertzia tradizionalista irauliko zenik, kultura moderno-posmodernoaren eta, oro har, eliz sistemaren arteko desfase gero eta handiagoa beteko zenik. Beranduegi zen jada eliz erakunde osoak Jesusen espirituaz, bizitzaren arnasaz eraldatzea onar zezan.

Eta gaur, 10 urte geroago? Argi eta garbi esango dut, eta ez atsekabe apur bat gabe: ez dut iragarritako udaberriaren arrastorik ikusten oraindik. Hala ere, harridura handiz dakusat hainbat eta hainbat emakume eta gizon buruargi eta kritikok “Frantzisko aita santuaren udaberria” iritsia bezala ospatzen dutela, edo estreinatua eta atzeraezina bezala behintzat. Vatikanoko erlojuetan denbora astiro doan arren, eta haietan egunak mendeak bezalakoak diren arren, aldaketa azkarreko garai hauetan, 10 urte udaberriaren zain urte asko dira, gehiegi haren esperoan jarraitzeko. 10 urte hauetan mundua hainbeste aldatu da eta Eliza hain gutxi edo batere ez, non atzerapena areagotu egin den, gizartearen eta Elizaren arteko arrakalak handitzen jarraitu duen, eta ez gizartea urrundu delako, baizik eta Elizak iraganean geldirik jarraitzen duelako. 10 urte bi legegintzaldi dira parlamentu eta gobernu gehienetan. Nahikoa dira agerian gera dadin gobernu batek zer egin asmo duen eta zer ez, edo zer egin dezakeen eta zer ez asmoa izan arren. Hamarkada bat nahikoa da, halaber, aita santu ahalguztidun batek seinale argiak eman ditzan zer nahi duen eta zer ez duen nahi, zer egin dezakeen eta zer ezin dezakeen egin ahalguztiduna den arren (horixe da aitasantutzaren berezko kontraesana).

Bitartean, birigarroak urtero-urtero kantatu ditu bere doinu beti berriak, eta almendrondoa urtero loratu da udaberriari aurrea hartuz. Bizia etengabe berpizten ari da eta bere birjaiotze etengabea atzeraezina da, gertatzen dena gertatzen dela, baita gizateria alderrai honek egiten duena egiten duela ere. Baina, 10 urte geroago, oraindik ez ditut eliz udaberriaren seinaleak ikusten. Nahi eta ezin duelako, ahal izan eta nahi ez duelako edo ez duelako ez nahi eta ez ahal, udaberria ez da iritsi eta ez dut espero. Zergatik diot, ordea, hori horrela, hain zorrotz? Hona hemen sei arrazoi nagusiak:

1. Ulertezina bihurtu den teologia. Frantzisko aita santuaren hitzek betiko teologiari atxikiak jarraitzen dute: Jainkoaren irudi bera, hots, Izaki Gorena, nahiz eta errukiorra, munduan esku hartzen duena; antzinako deabru berbera; gizakiaren ikuspegi bera, hots, Kreazioaren erdigune eta gailur; bekatu bera eta “gure bekatuen” espiatzaile den Gurutzearen ikuspegi bera; haraindiko zeruaren eta infernuaren aurkezpen bera. Dogma berberak eta Zuzenbide Kanoniko bera, huskeriazko bizpahiru ukiturekin. Eta uste dut, teologia aldatzen ez den bitartean, Elizan ez dela udaberririk izango. Zergatik behar du kristautasunak aldatu ala hil? izenburupean argitaratu zuen John Shelby Spong gotzain episkopaliarrak liburu bat 1999an. Badira gutxienez 50 urte Eliza katolikoak, itxura guztien arabera, hiltzeko hautua egin zuela, berritu eta birbizi ordez.
2. Homosexualitatearen ikuspegi jasanezina. “Norbait gay bada eta borondate onez Jainkoa bilatzen badu, nor naiz ni hura juzgatzeko?”, esan zuen Brasildik bueltako hegazkinean 2013an, eta jende askok, hitz horietan, iraganarekiko haustura ikusi zuen, baina nik ez dut inondik ere ikusten; izan ere, norbaitek beste norbait “ezin duela juzgatu” esaten duenean, beste horrek gaitzesgarri jotzen den jokabidea duelakoan esan ohi du (“nor naiz ni hiltzaile bat epaitzeko?”). Tradizio teologiko orokorrarekin ados, aita santuak beti esan izan du orientazio homosexuala ez dela berez bekatu, baina ekintza homosexualak bai bekatu direla, nahiz eta berriki emandako elkarrizketa batean zertxobait nahastu zen eta esan zuen homosexualitatea ez dela delitua, baina bai bekatua. Dena dela, maiz errepikatu du ezkontza-sakramentua gizon eta emakume baten artekoa dela, eta Elizak ezin duela hori aldatu. Bada, ez da eliza-udaberririk izango homofobia horrek irauten duen bitartean.
3. Erabat lekuz kanpo dagoen genero-ikuspegia. 10 urte hauetan zehar, gaur arte, Frantzisko aita santuak genero-teoria aipatu duenean, behin eta berriz “kolonizazio ideologikoa” aipatu du, “gaur egun genero-teoriaren doktrina emanez egiten den gaiztakeria hori”, “deabruzko” eta “Kreazioaren aurkako atentatu” gisa jotzen dena, “familiaren oinarri antropologikoa husten duena”. Zer udaberri izan liteke faltsukeria eta irain horiek botatzen diren bitartean LGTBIQ+ pertsonen aurka eta gehiengo sozial gero eta handiagoaren sentsibilitatearen aurka?
4. Emakumea sublimatua eta baztertua. Hamarkada honetan zehar, aita santuaren ahotan ugariak izan dira emakumearen eskubide-berdintasuna gizarte zibilaren eremu guztietan beharrezkoa delako adierazpenak. Baina ez eliz komunitatearen barruan, non emakumeak debekatua duen erantzukizun eta botere-postu guztietara iristea, eta hori “Jainkoaren borondatez”. Herabeki aipatu izan du, bai, “diakonisak” ordenatu ahal izatea, eta oso berriki baita emakume bat Vatikanoko dikasterioren baten buru izateko aukera ere, baina bi kasuetan besteren mendeko funtzioak izango lituzke, “apaizgo sakramental” ordenatuarekin zerikusirik gabeko funtzioak beti ere. Horretarako aipatzen dituen argudioak –guztiz anakronikoak eta oinarri historiko eta teologikorik gabeak– betikoak izaten jarraitzen dute: “apaizgo arruntaren” eta “apaizgo sakramentalaren” arteko ezberdintasun absolutua, Jesusek 12 gizonezko apostolu aukeratu izana, funtzio administratiboaren eta “Ordena sakramentutik” datorren “botere sakramentalaren” arteko bereizketa, Ordena sakramentua ezinbestekoa delarik eukaristia ospatzeko eta bekatuen “absoluzio sakramentala” emateko. Ezer berririk ez Vatikanoko kupulen azpian. 2022ko abenduan, gainera, Frantzisko aita santuak bere egin zuen Elizari zuzentzen duen printzipio bikoitzaren teoria: Mariarena eta Pedrorena; Hans Urs von Balthasar, XX. mendeko teologo nagusietako batek, teologia kontserbadoreenaren erreferente bihurtuak, proposatu eta defendatu zuen teoria hori Erromaren aurkako konplexua (1974) liburuan: Mariak maitasuna sinbolizatzen du, eta hori da Elizan funtsezkoena, baina ez du botererik; Pedrok eta bere ondorengoek, aldiz, maitasunez nahiz maitasunik gabe Jesus gizona ordezkatzeko botere esklusiboa dute, Jesusek gizon gisa ordezkatzen baitu Jainko Aita… Ez da udaberria loratuko Elizan, harik eta sistema patriarkal hori hausten ez den bitartean.
5. Sinodoen impassea. “Sinodo” hitzak “bide partekatua” esan nahi du, nahiz eta zuzenbide kanonikoan “aita santuak apezpikuekin batera egiten duen batzarra” esan nahi duen. Frantzisko aita santuarekin, hiru Sinodo Orokor daramatzagu eta laugarrena abian da, baina ez dute balio bidea izan aurrera egiteko, abiapuntuan bueltaka ibiltzeko baizik, eta abian den laugarrenarekin ere gauza bera gertatuko dela aurreikusten dut. Lehenengo Gazteen Sinodoa (2018) izan zen, gazterik gabe izan ere. Ondoren, Amazoniaren Sinodoa deitu zen (2018-2019), zeinaren azken dokumentuan proposatzen baitzen diakono iraunkorrak diren gizon ezkondu “egoki eta errekonozitu” batzuk apaiz ordenatu ahal izatea “Amazonia lurraldeko zonalde urrun batzuetan” (111. zenb.), baina 2020ko irailaren 3an Frantzisko aita santuak paragrafo hori ez zuen onartu. Hirugarrenik, Familiaren Sinodoa ospatu zen (2021-2022), eta espero zen berriro ezkondutako dibortziatuei Jauna hartzeko baimena emango ziela, baina dena airean geratu zen, eta bakoitzak egokien deritzona egiten du, Sinodoa baino lehen egiten zuen bezalaxe. Azkenik, 2021ean hasi zen laugarren Sinodo Orokorra, Sinodalitateari buruzko Sinodoa, duela gutxi 2024ra arte luzatzea erabaki dena, ez dakit denbora irabazteko ala galtzeko. Baina ezin dut hauxe besterik pentsatu: hasi zen lekuan amaituko dela. Izan ere, bere Prestaketarako Dokumentuan esaten da “batzuk, Kristoren borondatez, doktore, misterioen banatzaile eta artzain ezarriak izan direla gainerakoentzat” (12. zenb.); haiek, “apezpikutzaren ondorengotza medio, egiaren karisma ziurra jaso dutela” (13. zenb.); artzainak direla “Eliza osoaren fedearen benetako zaintzaileak, interpreteak eta lekukoak” (14. zenb.); eta Eliza “hierarkikoki egituratutako komunitate” bezala definitzen da (14. zenb.), termino kontraesankorrak direlarik izan. Bi urte luze igaro ondoren, planteamendu hori gainditzen ez badu, eta ez du gaindituko, ez da benetako Sinodoa izango, hots, “bide komuna”, irtenbiderik gabeko bide klerikala baizik.

Begira zer ari den gertatzen, zer gertatu den dagoeneko, 2019ko amaieran abiatu zen Alemaniako Eliza Katolikoaren “Bide Sinodalarekin”. Laikoen eta klerikoen gehiengo zabal batek, gotzainak barne, eskatu izan du, besteak beste, emakumeen apaiz-antolamendua eta homosexualen elkartzea ezkontza-sakramentu gisa aitortzea, baina proposamen horietarako eta beste batzuetarako Vatikanoaren beto absolutuarekin egin dute topo behin eta berriz. Haien insistentzia ikusirik, Kasper kardinalak –garai batean teologo irekia, gero gotzaina eta orain Frantzisko aita santuaren aholkulari teologiko nagusiak– 2021aren amaieran adierazi zuen “Alemaniako Bide Sinodala sinodoaren fartsa bihurtua dela”. “Maria 2.0”, Alemaniako emakume katoliko erromatarren mugimenduak, ohartarazi berri du Bide Sinodala porrot egiteko arriskuan dagoela.

6. Klerikalismoa gaitz guztien sustraia. Eliza Katoliko erromatarra eredu klerikal bertikal, autoritario, maskulino eta zelibe baten arabera definitzen da eta funtzionatzen du. Eredu guztiz zaharkitua da, Jesusengan eta lehenengo kristau belaunaldietan inolako oinarririk ez duena (esan behar da, hala ere, eredu hori gaur egun ez litzatekeela loteslea izango, ezta –hipotesi guztiz irreala– Jesusek berak ezarri eta kristau komunitate guztiek batera aplikatu izan balute ere – nahiz eta ez , orduan idazten zuten pergaminoa, papiroa eta tinta gaur egun lotesleak ez diren bezala).

Frantzisko aita santuak behin eta berriro ohartarazi du klerikalismoaren tentazioaren aurka, baina ez du pauso erabakigarririk eman hura desagerrarazteko, ezta erlatibizatzeko ere. Arrazoiz salatu du, “klerikalizatutako laikoak izurritea direla Elizan”, baina ez du salatu izurrite hori Elizaren eredu klerikaletik eratorria denik, ezta eredu hori Eliza katoliko erromatar honen gaitz sistemiko handien –sexu-erasoak barne– arrazoi nagusia denik ere, eta ez du esan indargabetu egin behar denik Jesusen izenean eta gizateriak lortu nahi duen neba-arrebatasun unibertsalaren izenean.

Eredu klerikal piramidala, autoritarioa eta maskulinoa desagerrarazteko, beharrezkoa da diskurtso teologikoa bere osotasunean errotik eraldatzea eta egungo Zuzenbide Kanonikoaren Kodearen oinarriak deseraikitzea. Ez da udaberririk izango Elizan hori gertatzen ez den bitartean, sinodoek aurrera egiterik izango ez duten bezala azken hitza aita santuak eta berak behatzez izendatutako gotzainek duten bitartean, ezta aita santuak ahalguztidun izaten jarraitzen duen bitartean ere, aurreko aita santuak izendatutako kardinalek hautatua eta, jakina, egiazko boterea ahalik eta opakotasun handienaz eta inolako kontrolik gabe egikarituko duten kuriei lagatzera behartua, eta hori guztia Jainkoaren eta aita santuaren izenean, zeinak ezer gutxi jakingo duen eta, jakinaren gainean egonda ere, ezer gutxi egin ahal izango duen. Eta ez da nahikoa izango burokrazia kuriala erreformatzea, hau da, funtsean, dikasterioak eta botereak birbanatzea eta protokoloak aldatzea.

Esandakoagatik guztiagatik, ondorioa berez datorkit: Frantzisko aita santuaren udaberria iristeko dago oraindik, iristeko erabat. Eta ezin da aitzakia bezala erabili, nahiz eta egiazkoa izan, badirela sistema klerikalaren kanpotik eta, batez ere, barrutik aurka egiten dioten botere handiak (adibidez, Pell, Burke, Brandmüller, Müller, Sarah, Rouco, Erdö, Ouellet, Viganò), botere- eta interes-borrokak aitasantutza absolutistaren sistemaren berezko osagai baitira.

Baina argi gera bedi: ez diot ezer aurpegiratzen aita santu adimenez jesuita eta bihotzez frantziskotarrari. Gizakia da, gutako edozein bezalaxe, ziur aski ni baino eta gutako gehienok baino hobea, baina hori ez da hemen kontua. Bere pentsamoldea du, bere teologia, bere Eliz eredua, eskubide osoz, gutako edozeinek bezala. Eta ahalik eta ondoen egiten du, borondaterik onenarekin, pentsatzen duena eta ahal duena. Ez diot ezer aurpegiratzen, eta ez diot ezer egiteko eskatzen egiten duena baino gehiago, 86 urterekin eta duen osasun hautsiarekin. Baina Eliz sistema zaharkituaren ordezkoa da. Aitasantutzaren, bere historiaren eta bere dogma mugiezinen bahi da. Eta bera buruzagi absolutua duen erakundean, batere erakargarria ez den alternatibaren aurrean aurkitzen da: ala erabat erreformatzen saiatu (oso inprobablea da, ezinezkoa ez esateagatik) ala dagoenean eusten ahalegindu, funtzionamenduaren doikuntza hutsekin, kuria-erreformak eta sinodoak barne (honek esan nahi du, ordea, pixkanaka erortzen jarrai dezan uztea, urtean ehuneko-puntu bat inguruko erritmoan jaitsi ere, munduko estatistika sozio-erlijiosoen –estatistika gordinen– arabera; zifrak oso gordinak dira).

Hori da 10 urteren ondoren egiten dudan balantze orokorra. Ezkorregia dirudi. Baina oso argi utzi nahi dut: ez dut neure burua Frantzisko aita santuak dezepzionatua sentitzen (irakurleak berrets dezake, hura aukeratu eta gutxira idatzi nuen “100 egunez aita santu” hausnarketa laburra irakurriz). Ez naiz dezepzionatua sentitzen bi motiborengatik, biak ala biak erabakigarri: lehenik eta behin, duela 10 urte ez neukalako Elizaren erreforma handiaren espektatibarik (50 urte lehenago bai, erreforma guztiz ezinbestekoa izateaz gain, agian posible izango zen), eta espektatibarik ez denean ez dago etsipenik; bigarrenik, Eliz erakunde hau, Vatikanoko II. Kontzilioan eta ondorenean mundu hobe baten irrika bultzatzeko bere burua sakonki erreformatzeari uko egin zion erakunde hau amiltzea ez zait jada zorigaitz handia iruditzen, ezta etsipenerako arrazoi ere.

Munduaren esperantza ez dago jada jokoan Eliz sistema honen zortean. Nire zalantza eta kontraesanekin, itxaropenean bizitzen ahaleginduko naiz: Jesusen jarraitzaileen elkartean sutan dagoen sugar zalantzatia neure baitan eta besteengan zainduz jarraitzen, baina jada erreformatu ezina den eliz erakunde honen erreforma espero gabe. Esperantza ez da zerbait –onena izanda ere– gertatzeko zain egotea, itxarotea, baizik eta espirituz, arnasaz, bizitzea, Espiritu eraldatzaileak inspira gaitzan onartuz eta helburu dugun bizitza komun beteagoaren hazitxo bat egunero jarriz.

Aizarna, 2023ko otsailaren 28a